Henk van Twillert – bariton- en sopraansaxofoon
Chiel Meijering – componist
Ribattuta Ensemble (16 vocalisten) o.l.v. Dick Duijst
In de serie Koor+Plus is dit het eerste programma: koor en saxofoon in een ontmoeting van oude en nieuwe composities, waarin koormuziek een counterpart ontmoet, en koormuziek wordt verbonden met een tweede component.
Agenda Transformaties
- 7 Okt - 15:00 Gratis Festival van Zeeuwsch-Vlaanderen (Hervormde kerk Cadzand)
- 20 Okt - 21:00 € 17.50 De Duif Amsterdam
- 15 Nov - 21:30 Onbekend Teatro 'Helena sa e Costa' te Porto - Portugal
- 17 Nov - 21:30 Gratis 'Igreja de vera Cruz' te Aveiro - Portugal
Programma Transformaties
Johann Sebastian Bach (1685 – 1750) |
Der Geist hilft unsrer Schwachheit auf satb – satb en continuo – BWV 226 |
Chiel Meijering (*1954) |
Gegrüsset J.S. Bach – première voor koor, orgel, violone en saxofoon |
Johann Sebastian Bach | Cellosuite nr. 6 in G majeur Bariton saxofoon – BWV 1012 Sarabande |
Chiel Meijering | The Day is gone – première Poem: John Keats |
Johann Sebastian Bach | Cellosuite nr. 5 Baritonsaxofoon – BWV 1011 Sarabande |
Chiel Meijering | GlassBach – première Living in the light of Gospel – première |
Programmabeschrijving Transformaties
In de verrassende samenwerking tussen saxofonist Henk van Twillert en het Ribattuta Ensemble ontstaat een ontmoeting tussen het oude vertrouwde en het nieuwe onbekende.
Bestaande topwerken van Bach worden gecombineerde met nieuwe composities van de Nederlandse componist Chiel Meijering, die zijn voortgekomen uit een ontmoeting met het werk van de grootmeester
Johann Sebastian Bach.
Eerst het vertrouwde
Eerst een van de onverslijtbare motetten van J.S. Bach – Der Geist hilft unsre Schwachheit auf - door het Ribattuta Ensemble o.l.v. Dick Duijst. Verder de Sarabandes uit J.S. Bach’s 5e en 6e cellosuite, gespeeld op baritonsaxofoon door Henk van Twillert (www.saxunlimited.com). Henk van Twillert is ondermeer docent aan de Escola Superior da Musica te Porto en het Sweelinckconservatorium te Amsterdam. Hij verwierf internationaal bekendheid met zijn opname van de cellosuites van Bach.
Daarna het onbekende en avontuur
De verborgen Bachcode ontrafeld en gekraakt, een poging van componist Chiel Meijering het geheim te ontfutselen aan Bach's muziek door deze muziek vanuit een modern perspectief met de mogelijkheden van de moderne hedendaagse middelen (computer) te benaderen.
In de afgeronde hermetische wereld van Bach zoekt hij naar openingen om via deze werken tot nieuwe verschijningsvormen te komen: een transformatie naar de 21e eeuw, waarin onze oren al zo gewend zijn geraakt aan andere klanken dat ze voor deze nieuwe transformaties waarschijnlijk veel meer voor open staan dan men zelf vermoedt. Graag willen we met Chiel Meijering werken omdat we verwachten dat hij met veel energie een frisse kijk op Bach kan geven. Met zijn motorisch virtuoze en provocerende aanpak denken we het publiek (en ons) te verbazen en verrassen en we zijn dan ook heel benieuwd waar hij mee komt.
Droom (Chiel Meijering)
Ik dwaal rond in de gewelven van de Divi Blasi Kerk in Mühlhausen waar Bach organist was van 1707/08, maar in de droom is de kerk nog vele malen groter, zoiets als de Sint Pieter in Rome. Boven me hoor ik vanuit de verte als een mistwolk muziek van Bach door elkaar, orgels, koren, aria's, trompetten...
Die droom is het gevolg van maanden honderden werken van Bach te hebben beluisterd en doorgespeeld. Een kakafonie van Bachpolyfonie, duizenden motieven en tegenstemmen door elkaar in een verweg geroezemoes. Eindeloze tapijtknopen met motieven.
Bij Bach denken we vooral aan polyfonie, aan tegenstemmen, maar als je lang naar Bach luistert wordt het eerder een waterval van een eindeloze hoeveelheid aanééngeknoopte melodiën. Het zijn geen 4-stemmige maar honderdstemmige stukken, koren, watervallen waarin honderden vissen zwemmen.
Als je bij Bach niet denkt aan polyfonie en horizontaal bewegende melodiën, kun je elke samenklank afzonderlijk zien als een akkoordwisseling. Dan flonkert de muziek voortdurend als een diamant. Het betekent dat de muziek van Bach eigenlijk met een ongelofelijke snelheid voortbeweegt en harmonisch ontwikkelt. Gek genoeg is sinds de tijd van Bach de harmonische ontwikkeling eigenlijk alleen maar langzamer geworden, totdat hij in de 20ste eeuw (met name in de minimal muziek) piepend en knarsend zo goed als tot stilstand is gekomen. Terwijl we ons toch in de snelste eeuw wanen met onze snelle vliegtuigen autos en internet.
De muzikale persoonlijkheid van een componist bestaat uit verschillende facetten, je hebt het (tijdgebonden aan modes onderhevige) meesterschap, de persoonlijke stijl, maar ook de smaak van een componist. Bach had zonder meer een hele goede smaak voor materiaal. Hij verzamelde natuurlijk zelf veel bladmuziek (oa van Vivaldi, waar hij die dramatische aanheffen van afkeek) en natuurlijk veel van voorgangers.
Bach was uitermate leergierig, zoals ik ook de laatste ontwikkelingen in de electronica blijf volgen.
Zeker in de eerste kwart eeuw van zijn loopbaan, tot hij zich eenmaal in Leipzig had gevestigd, gaf hij zich over aan bestuderen en kopiëren van een omvangrijke collectie Italiaanse, Franse, Engelse, Nederlandse en Duitse werken. Zo bracht prins Johann Ernst von Sachsen Weimar na een reis naar de Nederlanden vanuit Amsterdam naar Weimar verscheidene werken mee die daar bij Estienne Roger in druk waren verschenen, waar onder waarschijnlijk de Estro Armonico van Antonio Vivaldi (uitgegeven in 1711) en een zestal klavecimbelsuites van Charles Dieupart (uitgegeven in 1701). De invloed van beide componisten is in de Engelse suites te traceren, die van Vivaldi met name in de preludes (behalve misschien die van de eerste suite), die van Dieupart in de daarop volgende dansen (Wikipedia)
Bach gaat in "Vivaldiaanse stijl" componeren. Hij pikt de Italiaanse dramatiek op, maar voegt er Noord-Europese doorwrochte polyfonie aan toe.
In het werk van Bach vond ik zoveel kleine edelstenen, soms bestaande uit slechts enkele maten in een klavierwerk, dat ik ze bij elkaar ging verzamelen. Mijn voorkeur ging uit naar het dramatische materiaal, zoals voorkomend in zijn grote passies. Uit honderden werken verzamelde ik enkele maten, en ging die bij elkaar zetten, sorterend op tempo, toonsoort, contrast. Ook liet ik er mijn computer op los die het materiaal herberekende en soms weer anders ritmisch plaatste. Ik begon me te realiseren dat al die klavierwerken eigenlijk Bach's schetsboeken waren. Materiaal dat werd neergeschetst om vroeg of laat in een cantate of ander groot werk op te duiken.
Ik besloot hiermee aan de slag te gaan, en dit materiaal bij elkaar te zetten. Ik gebruikte mijn eigen technieken om die noten verder uit te werken.
Ik heb van al deze fragmenten, de dramatische vingerafdrukken van Bach die overal in zijn werken voorkomen, een nieuw werk gemaakt voor koor, orgel, violone (soort contrabas) en sopraan/bariton sax.
Het idee om iets met Bach, saxofoon en koor te doen was ooit in 2009 ontsproten uit het hoofd van Henk van Twillert. Als ik teveel Bach hoor wordt het zo hermetisch, dat ik het als een gevangenis begin te ervaren.
Het leek me interessant om - ipv als een halve wetenschapper proberen Bach's 'geheim' te ontfutselen (wat niet bestaat) - mijn eigen wetmatigheden te meten met die van Bach.
Tegenover Bach steldde ik mijn eigen regels. Zou de muziek overeind blijven? Hoe ver kun je gaan?
Die kleine perfect in elkaar gezette machientjes van Bach, die je, als je ze uit elkaar haalt, nóóit meer zo in elkaar gezet krijgt, draaien voor eeuwig in hun eigen orbit rond. Voortdurend roetsen ze langs alle 12 tonen van het toen nét uitgevonden getempereerde toonsysteem.
Eindelijk was er een kloppend universum gevonden.
Chiel Meijering